Η πηγή της αλήθειας

Το DirectStream της PS Audio αποδεικνύει περίτρανα πως δε φταίνε οι ψηφιακές ηχογραφήσεις, αλλά είναι ο τρόπος της επεξεργασίας των δειγμάτων αυτός που καθορίζει την ηχητική ποιότητα.

Όταν είχαμε δοκιμάσει πριν από μήνες το κορυφαίο ψηφιακό σετ των PerfectWave της αμερικανικής PS Audio, είχαμε διαπιστώσει μια εξαιρετική συμπεριφορά στην ανάδειξη των ηχογραφήσεων υψηλής ανάλυσης και είχαμε σημειώσει ως μοναδική έλλειψη αυτή της διαχείρισης αρχείων DSD.

Ως CD player, δηλαδή, με υλικό στάνταρ ανάλυσης, το δίδυμο αυτό τα πήγε περίφημα ως αναλυτικότητα και μέγεθος ήχου, όμως είχε έναν μάλλον θεαματικό τονικό χαρακτήρα «αμερικανικού» τύπου, με αρκετά έντονα άκρα φάσματος και διακριτική παρουσία στις κατώτερες μεσαίες, τουλάχιστον σε σχέση με τις καλύτερες ευρωπαϊκές προτάσεις και ειδικά αυτές με λυχνίες. Τότε είχα διαισθανθεί ότι φταίει το υλικό στα 44,1/16, το οποίο δεν έχει αρκετή πληροφορία ώστε να γεμίσει όλο το φάσμα με τον τρόπο που θέλει η εταιρία, αλλά ήταν κάτι που δεν μπορούσα να επιβεβαιώσω.

Ο Paul McGowan, το αφεντικό της PS Audio, πρέπει να είχε παρόμοιες σκέψεις, αλλά η ηχητική κουλτούρα της χώρας του και οι απαιτήσεις της μεγάλης αγοράς των ΗΠΑ δεν επιτρέπουν εκπτώσεις στα βαθιά μπάσα και τις μεγάλες δυναμικές για χάρη του τίμπρου και της συνοχής - εφόσον, δηλαδή, κάποιος θα πρέπει να επιλέξει με το ανεπαρκές PCM επιπέδου CD.

O άνθρωπος όμως δεν κάθισε με σταυρωμένα τα χέρια. Ήξερε ότι μπορούσε να κάνει τη δουλειά εντελώς διαφορετικά -όπως είχαν δείξει οι ανταγωνιστές του στην Playback Designs-, ελπίζοντας ίσως σε κάτι ακόμα καλύτερο, και ήταν αρκετά έξυπνος ώστε να αναζητήσει και να συνεργαστεί με έναν γκουρού του λογισμικού, τον επίσης Αμερικανό, Ted Smith.

Έτσι ξεκίνησε να υλοποιείται το DirectStream DAC, με τη φιλοδοξία να επεξεργαστεί κάθε ψηφιακό σήμα στα υψηλότατα επίπεδα των 28,2 MHz, που είναι δέκα φορές η συχνότητα δειγματοληψίας του DSD! Κάποτε βλέπαμε τα upsampling στα 768kHz ως ακραία, δεν αργήσαμε όμως να φτάσουμε στα επίπεδα των μερικών MHz, ενώ στο εξής θα μιλάμε ίσως για μερικές δεκάδες MHz.

Όλο αυτό αποσκοπεί φυσικά στη δραματική μείωση του θορύβου και τη θεαματική βελτίωση της δυναμικής περιοχής, όμως το ζητούμενο τελικά είναι να αναδειχτεί η πιο ντελικάτη μουσική πληροφορία και όχι σκέτα νούμερα. Κι εδώ είναι που η μονόμπιτη λογική του DSD υπερέχει, αφού κάνει τα πράγματα σημαντικά απλούστερα από σχεδιαστική και κατασκευαστική άποψη.

ΟΛΑ ΣΕ DSD

To DirectStream εμπεριέχει πρωτοποριακό λογισμικό, που υλοποιείται με FPGA και ίσως αποτελεί ό,τι πιο ισχυρό σε DSP υπάρχει σήμερα, έχοντας ένα βάθος επεξεργασίας στα 50bits. Δεν υπάρχουν, δηλαδή, τα στάνταρ τσιπάκια των μετατροπέων που θα βρείτε αλλού και όλη η δουλειά γίνεται… με το χέρι (του προγραμματιστή) και με διακριτά εξαρτήματα στα υποστηρικτικά κυκλώματα της τροφοδοσίας. Το πελώριο upsampling στα 28,2MHz/30bits εφαρμόζεται αρχικά σε όλα τα σήματα στις ψηφιακές εισόδους του DAC και στη συνέχεια γίνεται downsampling στα 5,64ΜΗz.

Ακολουθεί το ψηφιακό volume control, με ανάλυση 20bits, που είναι μη απωλεστικό, και η επεξεργασία ολοκληρώνεται με τη μετατροπή σε μορφή 1bit με συχνότητα επιπέδου 128Fs (double DSD) και το βαθυπερατό φίλτρο, που υλοποιείται παθητικά, με μετασχηματιστή προσαρμογής. Το σήμα χρονισμού της εισόδου δε λαμβάνεται υπόψη, αλλά χρησιμοποιείται μια ιδιαίτερη μέθοδος για να διαπιστωθεί το sample rate, ώστε να απομονωθεί το jitter της πηγής, που είναι βασική αιτία για την υποβάθμιση της ποιότητας.

Αυτή η επεξεργασία μοιάζει αρκετά με την αντίστοιχη που γίνεται στα Playback Designs, επίσης βάσει DSP, αλλά φυσικά δεν είναι ίδια, διότι εκεί έχουμε πρώτα μετατροπή του PCM σε 2xDSD και στη συνέχεια ανέβασμα της συχνότητας δειγματοληψίας επί οκτώ, κάτι που οδηγεί σε ένα ακόμα υψηλότερο ρυθμό επεξεργασίας στα 45MHz.

Μετατροπή του PCM σε DSD μπορούμε φυσικά να κάνουμε και με κάποιο πρόγραμμα στον υπολογιστή μας, όμως υλοποιήσεις όπως αυτές της PS Audio και της Playback Designs δε στοχεύουν απλώς στο να καταστήσουν τα PCM αρχεία μας πιο ευφωνικά, ώστε να θυμίζουν λίγο DSD, αλλά επιχειρούν να ξεθάψουν τόνους πληροφορίας που υποψιαζόμαστε ότι κρύβονται ακόμα και στις πιο φτωχές ψηφιακές ηχογραφήσεις.

Επιπλέον, το DirectStream DAC περιποιείται το στάνταρ υλικό των 44,1/16, προσφέροντας επιπλέον headroom μέσω ενός έξτρα top bit, ώστε να μειωθεί η συμπίεση που υπάρχει σε πολλές σύγχρονες ηχογραφήσεις.

ΑΠΟ ΚΟΝΤΑ

Όλα τα παραπάνω αφορούν βέβαια τα ενδότερα της συσκευής. Εξωτερικά, το DirectStream DAC είναι εντελώς ίδιο με το PerfectWave DAC, που αντικαθιστά. Για λεπτομέρειες της κατασκευής, λοιπόν, θα σας παραπέμψω σ' εκείνη τη δοκιμή (τεύχος 485, 02/2014). Με δυο λόγια, πρόκειται για μια άρτια κατασκευή χωρίς ακρότητες, με σύγχρονη αισθητική, εξαιρετική έγχρωμη οθόνη αφής και πληθώρα ψηφιακών εισόδων (όπου θα βρείτε μέχρι και HDMI για μεταφορά σε μορφή I2S), που επεκτείνεται σε streamer υψηλής ανάλυσης με την προσθήκη της πλακέτας Network Bridge.

Η διαφορά των δύο DAC/προενισχυτών προέρχεται αποκλειστικά από τον τρόπο της ψηφιακής επεξεργασίας, η οποία, βέβαια, είναι αθέατη στο χρήστη. Λειτουργικά, το DirectStream υπερέχει, καθώς θα περάσει από τη USB του αρχεία DSD μέσω DoP (DSD over PCM). Αν, βέβαια, είστε επιφυλακτικός σχετικά με την αναλογικότητα του ψηφιακού μέσου και δε σας συγκινεί η ιδέα του DSD ή θέλετε να παίζετε με διάφορα upsampling και ψηφιακά φίλτρα (που εδώ απουσιάζουν), ενώ δε σας ενδιαφέρει το lossless volume (ελέω, DSD) επειδή έχετε καλό προενισχυτή, τότε μπορεί απλά να βρείτε το spec των 24/192 της USB περιοριστικό.

Προσωπικά, εκτιμώ μια ποιοτική ηχογράφηση περισσότερο από τα όποια νούμερα ή την ίδια τη φύση του μέσου και ήμουν αμφιταλαντευόμενος ανάμεσα στο PCM και το DSD, αφού και τα δύο έχουν τα όπλα τους. Όμως, από τότε που άκουσα τον IPS-3 της Playback Designs ήξερα ότι κάτι αρχίζει να κινείται στο χώρο του ψηφιακού ήχου, κάτι που μπορεί να αποδειχτεί εξίσου σημαντικό με την επάνοδο του βινυλίου. Μετά την ακρόαση του νέου DAC της PS Audio, είμαι πλέον βέβαιος ότι τα πέτρινα χρόνια του PCM βαδίζουν προς το τέλος τους. Δύσκολα, βέβαια, αυτή η τάση θα γίνει μόδα, αφού το κόστος είναι ακόμη υψηλό για τέτοιου επιπέδου υλοποιήσεις, όμως αρχίζει πλέον να φαίνεται φως στην άκρη του τούνελ...

ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ

Το DirectStream DAC κατέφθασε στο περιοδικό παρέα με το αντίστοιχο transport, για να διαπιστώσουμε τις διαφορές κατά την αναπαραγωγή CD που επιφέρει η νέα επεξεργασία, αλά DSD, της PS Audio. Ύστερα από μήνες, λοιπόν, επιβεβαίωσα τις υποψίες μου, διότι τώρα το σετ, αφενός διατήρησε στο έπακρο τις δυνάμεις του -μια πελώρια ηχητική σκηνή με κορυφαία ανάλυση και δυναμική περιοχή- αφετέρου έπαιξε με απόλυτη τονικότητα φτάνοντας σε τέτοια επίπεδα ισορροπίας, που πρώτη φορά βιώνω, τουλάχιστον από ψηφιακή πηγή - μπορεί κι από πικάπ!

Έχουμε, δηλαδή, εξαιρετική δυναμική περιοχή και παρουσία σε όλη τη χαμηλή και μεσοχαμηλή περιοχή με τόνους πληροφορίας κλίμακας, πλούσια υφή και φυσικά μεγέθη ειδώλων, χωρίς κενά δύναμης και ανάλυσης ανάμεσα στις οκτάβες. Αυτό ανοίγει τα θεμέλια της σκηνής και δίνει τεράστιο φυσικό βάθος και πλάτος, ακριβώς όπως κάνει ένα καλό πικάπ ή ένα μεγάλο ηχείο χοάνης.

Αλλά το πάρτι του καλού ήχου δε σταματάει εδώ, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο χωρίς πληρότητα μέχρι τουλάχιστον τα 20kHz. Το DAC της PS Audio δείχνει να διαφοροποιείται στις μεσαίες και τα πρίμα από αυτό που έχω συνηθίσει μέχρι σήμερα να θεωρώ ως το ηχητικό αποτύπωμα του DSD. Το τελευταίο μού φαινόταν πάντα λίγο σκοτεινό και ερεβώδες στα πιο μικρά μήκη κύματος δίπλα στο πιο φωτεινό και ανοιχτό hi-res PCM, με πιο μαλακή ατάκα και λιγότερη αμεσότητα στις μικροδυναμικές αντιθέσεις.

Ναι, το PCM -και ειδικά του red book- μπορεί να γίνει απότομο, επίπεδο και κοφτερό πιο συχνά απ' όσο νομίζουμε αλλά μπορείς πάντα να κατηγορήσεις την ηχογράφηση γι' αυτό. Η αλήθεια όμως είναι ότι ελάχιστες ψηφιακές ηχογραφήσεις καταφέρνουν να πιάσουν την τονική ομορφιά του βινυλίου και ο ακροατής αναγκάζεται να καταφύγει σε ένα πικάπ για να απολαύσει με φυσικό τρόπο τα αυτονόητα, όπως τις ανώτερες αρμονικές, τις αντηχήσεις, τη ροή και ρυθμική ανάπτυξη κ.λπ. Όλα αυτά, λοιπόν, επέστρεψαν ξαφνικά στο μενού μιας ψηφιακής εμπειρίας, χάρη στο DirectStream, κι εγώ δεν πίστευα στα αφτιά μου!

Ενώ δεν υπάρχει ο επιθετικός, έντονος χαρακτήρας του PCM στα μεσαία και τα πρίμα, ο «φωτισμός» της σκηνής, η αποτύπωση του χώρου και η ικανότητα περιγραφής της αρμονικής αύρας των οργάνων θυμίζουν πάρα πολύ κεφαλή κινητού πηνίου - και όχι τον τυπικό ήχο των DSD/SACD. Αν αντικαταστήσουμε το PWT με ένα φτηνό transport, ο ήχος χάνει κάτι από τη φυσική λαμπρότητα και τη λεπτομέρεια, όμως δεν κλίνει περισσότερο προς τα πρίμα σε σχέση με μια καλή κεφαλή ΜΜ, παραμένοντας αναλογικός και μουσικότατος. Από τη USB, πάλι, όλα είναι πιθανά για κάτι ακόμα καλύτερο, αλλά πιστεύω πως θα πρέπει το set up (από το ripping του CD μέχρι τον ίδιο τον υπολογιστή) να είναι optimized για audio για να φτάσει κανείς τον ήχο του σετ της PS Audio, παίζοντας οπτικούς δίσκους. Το πιο καλό ίσως με το DirectStream DAC είναι η ουδετερότητά του.

Συμπεριφέρεται στο σύστημα ως εργαλείο απόλυτης ακρίβειας και σκιαγραφεί τη συνεισφορά των συνοδών με εξαιρετική αποκαλυπτικότητα, άρα δεν ανέχεται μετριότητες γύρω του. Το ίδιο κάνει και με τα αρχεία υψηλής ανάλυσης και γενικότερα όλες τις ηχογραφήσεις, ανασύροντας την πραγματική πληροφορία που έχουν συλλάβει οι ηχολήπτες.

Την υψηλότερη ανάλυση του αρχείου ή την πολύ προσεγμένη ηχογράφηση του CD τις επιβραβεύει με πυκνότερο τίμπρο, καλύτερη ολοκλήρωση των μελωδικών γραμμών, ακόμα και στο low level, και πιο ενιαίο χώρο, παρά με πιο προφανή λεπτομέρεια και αυξημένο αέρα, όπως το PCM.

Με δυο λόγια, το DirectStream DAC παραμένει πεντακάθαρο, απόλυτα ουδέτερο, πλήρες σώματος και λεπτομέρειας και εξαιρετικά καλοχρονισμένο κάτω από όλες τις συνθήκες προγράμματος και με όποια ψηφιακή πηγή κι αν το τροφοδοτήσετε. Δεν έχει δική του χροιά, δε θυμίζει έντονα SACD, PCM, ούτε βινύλιο, αλλά έχει κάτι από όλα αυτά και επιπλέον μερικά ακόμα, που κανείς συναντά μόνο στα live!

ΥΠΕΡ

-Τεράστια δυναμική περιοχή με κορυφαία ανάδειξη της λεπτομέρειας

-Υπόδειγμα τονικότητας, ροής, χωρικής ανάπλασης και ορθής αρμονικής δομής.

-Διορθώνει τα CDs χωρίς να τα καπελώνει

-Σύνδεση I2S, για ακόμα καλύτερο ήχο

ΚΑΤΑ

-USB μέχρι τα 24/192

-Θα εκθέσει εύκολα τις αδυναμίες των συνοδών

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

DirectStream DAC

ΕΙΣΟΔΟΙ: 2xI2S (HDMI), AES/EBU, USB2.0 Type B, optical, coax

ΕΞΟΔΟΙ: RCA, XLR

ΕΞΤΡΑ: Προαιρετικά, Ethernet (Network Bridge)

UPSAMPLING: 28,2MHz/30bits

ΔΕΧΕΤΑΙ: PCM μέχρι 24/192, DSD64, DSD128 (DoP)

ΣΤΑΘΜΗ ΕΞΟΔΟΥ: 2,8Vrms@100Ω (RCA)

VOLUME CONTROL: Ψηφιακό, μη απωλεστικό

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ (ΠxΥxΒ): 43x10x35εκ.

ΒΑΡΟΣ: 13,5κ.

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ: Projecting&Sounding Art

ΕΠΑΦΗ: 210.9949.071

ΤΙΜΗ: €6.000

ΣΧΟΛΙΟ

Αποκαλύπτει τις πραγματικές διαστάσεις των CDs και κάνει τα πάντα να ακούγονται ultra high resolution, χωρίς να επεμβαίνει τονικά ή να αφήνει κάποια αίσθηση επεξεργασίας. Μια πηγή που έλειπε από την αγορά. Και σε τι τιμή!

KEIMENO: ΠAΡΗΣ ΚΩΤΣΗΣ